به گزارش روابط عمومی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان خراسان رضوی، به همت اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان خراسان رضوی هشتمین کارگاه «مرجع مجازی» در سال جاری، با محوریت معرفی نسخه آنلاین «دانشنامه بریتانیکا» ویژه رابطین مجازی استان روز یکشنبه ۳۰دی‌ ماه ۱۴۰۳ برگزار شد.

فرزانه عامل، رابط مرجع مجازی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان خراسان رضوی پیرامون تعریف دایره‌المعارف و دانشنامه، گفت: دایره ‌المعارف یا دانش‌نامه، معادل فارسی واژه‌  Encyclopaedia است. این منابع، حاوی مقالات اطلاعاتی و ارزشمندی در موضوعات مختلف است که معمولا به صورت الفبایی تنظیم شده‌اند. غالب این منابع، برای پاسخگویی به سوالات پژوهشی خاصی استفاده می‌شوند. به عبارت دیگر، منابعی هستند که درباره تمامی معارف بشری، اطلاعات مستند را به صورت مقاله ارائه می‌دهند.

وی درباره دانشنامه بریتانیکا اظهار داشت: دانشنامه بریتانیکا Encyclopædia Britannica، نخستین‌بار سال ۱۷۶۸ میلادی در ادینبرو منتشر شد. این دانشنامه، قدیمی‌ترین دانشنامه انگلیسی‌زبان محسوب می‌شود و در حال حاضر، یکی از مهم‌ترین و معتبرترین منابع به زبان انگلیسی به ‌شمار می‌رود که تا به امروز ویرایش و انتشار آن ادامه یافته‌ است. مقالات بریتانیکا در طول دوره های ۱۸ تا ۲۰ میلادی، توسط مقاله‌نویسان خبره و باتجربه در زمینه‌های مختلف بازبینی و مورد تأیید قرار گرفت و گاهاً برای تهیه مقالات آن تحقیقات گسترده‌تری نیز انجام شده است. در این مدت، بریتانیکا شهرت بسیاری در میان انگلیسی‌زبانان به دست آورد، به طوری‌ که در سده بیستم و در ویرایش یازدهم، بریتانیکا به عنوان یک مرجع معتبر برای افراد عادی و دانش‌پژوهان مورد استفاده قرار گرفت. این دانشنامه هم‌اکنون به صورت کتاب، لوح فشرده و آنلاین قابل دسترس است.

عامل، نسخه چاپی بریتانیکا را به سه دسته تقسیم کرد و افزود: اولین دسته، پروپدیا، جلد سی­ام بریتانیکا است که در واقع خلاصه­‌ای تک جلدی از تمام دانش بشری و به عنوان استخوان‌بندی و راهنمای مطالب ۲۹ جلد دیگر ماکروپدیا و میکروپدیا است. محتوای این جلد، به ۱۰ قسمت بزرگتر تقسیم شده است و همانند فهرست مندرجات یا فهرست موضوعات عمل می‌کند. اگر به دنبال یک موضوع هستید، می‌بایست به این جلد مراجعه کنید. همچنین جهت پیداکردن اسامی نویسندگان و مقالات نیز می‌توانید به این جلد مراجعه کنید.

وی تصریح کرد: دومین دسته، ماکرو پدیا است، این قسمت شامل ۱۹ جلد است که حاوی زندگینامه‌ها، توصیف‌های جغرافیایی و سایر مقالات با ترتیب الفبایی است. این دسته، مناسب یافتن اطلاعات بسیار گسترده همراه با تصاویر رنگی، نقشه و ... است. صفحات ابتدایی هر جلد از ماکروپدیا، راهنمای مناسبی جهت پیدا کردن یک موضوع است. در ابتدای هر جلد از ماکروپدیا، فهرست مندرجات و در انتهای هر مقاله، لیست منابع مورد استفاده نیز آورده شده است.

رابط مرجع مجازی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی، ادامه داد: سومین دسته نیز، میکروپدیا است. این دسته شامل ده جلد است که به صورت مجموعه‌ای از مقالات کوتاه و به صورت الفبایی تنظیم شده است. نکته قابل توجه در این دسته این است که هیچ کدام از مقالات بیشتر از ۷۵ کلمه نیست. موضوعات اصلی در این دسته، با حروف درشت و تصاویر نیز، به صورت رنگی قابل دسترس است. این بخش از دایره‌المعارف، اطلاعاتی درباره موضوعات مختلف پروپدیا ارائه می‌دهد و با ارجاعاتی که در پایان هر مقاله وجود دارد، فرد را به سمت مطالب مفصل‌تری در ماکروپدیا راهنمایی می‌کند. در این دسته ارجاعات با علامت اختصاری See و See Also نشان داده شده است.

وی در خصوص اعتبارسنجی «دانشنامه بریتانیکا»، خاطرنشان کرد: این دانشنامه، حاوی مقالاتی است که به دقت و در تمام موضوعات اصلی نوشته و ویرایش شده‌اند. هدف بریتانیکا این است که به یک اثر مرجع برای شروع پژوهش، تبدیل شود. مقالات در بریتانیکا، به واسطه نگارش آن توسط نویسندگان متخصص، معتبر و قابل شناسایی هستند. در حال حاضر، رقیب بزرگ بریتانیکا، انکارتا و ویکی‌پدیا هستند. تعداد مقالات ویکی‌پدیای انگلیسی بالغ بر ۶ میلیون و لغات بالغ بر ۳۴۰ میلیون است که در مقایسه با ۱۲۰هزار عنوان مقاله و ۵۵ میلیون لغت بریتانیکا، تعداد چشمگیری است. طبق سرشماری مجله نیچر، در هر مقاله بریتانیکا ۳ خطا وجود دارد در حالی که در هر مقاله ویکی‌پدیا، نزدیک به چهار خطا وجود دارد.

فرزانه عامل، تاکید کرد: در ماه مارس سال ۲۰۱۲، مسئولان این دانشنامه اعلام کردند که چاپ کاغذی دانشنامه را پس از نزدیک به ۲۴۴ سال کنار گذاشته و تنها به ارائه نسخه‌های اینترنتی آن می‌پردازند.

وی یادآور شد: در بخشی از قسمت «درباره ما» نسخه آنلاین بریتانیکا، آمده است: «در بریتانیکا، ما این را بخشی از مأموریت خود می‌دانیم که منابع آموزشی را در همه‌جا دسترس‌پذیر سازیم و این، شامل کمک به مقابله با چالش‌های پیش روی دانش‌آموزان محروم، مربیان، خانواده‌ها و افرادی است که دسترسی آسان به مواد آموزشی مورد نیاز خود ندارند. برای انجام این کار، ما پروژه‌هایی را انجام دادیم تا منابع با کیفیت را به جمعیت‌ها و مؤسسات محروم در سراسر جهان برسانیم».

عامل در ادامه، به ارائه توضیحاتی در خصوص نحوه استفاده از «دانشنامه بریتانیکا» نیز پرداخت.